Σίγουρα θα έχεις ακούσει πολλούς να λένε την φράση: ‘αυτό ήταν το Βατερλώ του.’ ΄Ξέρεις όμως πλήρως τι σημαίνει αυτή η φράση και κυρίως τα γεγονότα που συνέδεσαν για πάντα το Βατερλώ με την απόλυτη ήττα;

Napoleon Bonaparte – Jacques Louis David

Το Βατερλώ λοιπόν είναι μια πόλη στο Βέλγιο, νότια των Βρυξελλών, ευρέως γνωστή ως το μέρος όπου ο Αυτοκράτορας Ναπολέων Βοναπάρτης έχασε τα πάντα, συμπεριλαμβανομένης της φήμης και της εξουσίας του, το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του και την προηγούμενη ‘ηρωική’ ζωή του.

Το πεδίο μάχης του Βατερλό βρίσκεται στην πραγματικότητα 4 χλμ νότια της πόλης και είναι το κύριο αξιοθέατο της περιοχής. Ο εορτασμός των διακοσίων χρόνων πραγματοποιήθηκε το 2015 μαζί με την έναρξη λειτουργίας του νέου Κέντρου Επισκεπτών και την ολοκλήρωση της ανακαίνισης του πεδίου μάχης. Ο χώρος δεν έχει κερδίσει ακόμα την αναγνώριση που του αξίζει, γι’ αυτό συχνά πολλοί τουρίστες που επισκέπτονται το Βέλγιο το προσπερνούν. Έλα να ανακαλύψουμε μαζί γιατί αξίζει να δώσεις μία ευκαιρία τόσο στο Μουσείο όσο και στο Πεδίο της Μάχης του Βατερλώ (Waterloo Battlefield & Museum)!

Λίγα στοιχεία για την μάχη

Ο Ναπολέων έφτασε στο Σεν Ζαν το πρωί της 18ης Ιουνίου και παρέταξε τις δυνάμεις του σε απόσταση μόλις 1.200 μέτρων από την εχθρική αμυντική γραμμή. Ο στρατός του αποτελούνταν από 70.000, εκ των οποίων 15.000 ήταν ιππείς και διέθετε 246 κανόνια. Οι συμμαχικές δυνάμεις υπό τον Ουέλινγκτον ήταν 65.000 στρατιώτες, 12.000 ιππείς και 156 κανόνια, σε παράταξη μάχης περίπου τεσσάρων χιλιομέτρων. Οι δύο αντίπαλοι έστειλαν μήνυμα στους υπόλοιπους στρατούς να ενωθούν με τις κύριες δυνάμεις τους.

Η μεγάλη βροχή που μούσκεψε το πεδίο της μάχης ανάγκασε τον Ναπολέοντα να αναβάλει την επίθεσή του όσο το δυνατόν περισσότερο εκείνη την ημέρα, ώστε να στεγνώσει το βαλτώδες έδαφος και να μη δυσκολέψει το ιππικό και το πυροβολικό του. Μετά από παρατεταμένο κανονιοβολισμό, διέταξε μια επίθεση αντιπερισπασμού κατά της δεξιάς πτέρυγας των αντιπάλων του με την ελπίδα να αναγκάσει τον Ουέλινγκτον να χρησιμοποιήσει τις εφεδρείες του. Οι Βρετανοί στη δυτική πτέρυγα έμειναν στη θέση τους, πίσω από τον λόφο κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού και στη συνέχεια βάδισαν κατά του γαλλικού πεζικού που πλησίαζε. Η επίθεση κατά της δεξιάς πτέρυγας των Συμμάχων δεν κατάφερε να αναγκάσει τον Ουέλινγκτον να χρησιμοποιήσει τις εφεδρείες του, αλλά ο Ναπολέων συνέχισε να ωθεί τον κύριο όγκο του στρατού του εναντίον του εχθρικού κέντρου. 

Καθώς συνεχιζόταν η επίθεση, ο Ναπολέων διέκρινε τη σκόνη που σήκωνε ο στρατός των Πρώσων, καθώς πλησίαζε, έχοντας διαφύγει της προσοχής του Γκρουσί στα άκρα του πεδίου της μάχης. Υποτιμώντας όμως τη βρετανική μαχητική ικανότητα και υπερβολικά βέβαιος για τη στρατηγική του και για τις δυνατότητες των ανδρών του, συνέχισε την επίθεση με την πεποίθηση ότι θα νικούσε τον Ουέλινγκτον πριν μπουν στη μάχη οι Πρώσοι ή ότι ο Γκρουσί θα έφθανε εγκαίρως για να ενισχύσει τις προσπάθειές του. Μάταια.

Οι Γάλλοι και οι Άγγλοι πολέμησαν τρεις ολόκληρες ώρες, κυρίως σώμα με σώμα. Τελικά οι Γάλλοι εξασφάλισαν μια πλεονεκτική θέση στο κέντρο του Λα Χέι Σεντ, αλλά οι Σύμμαχοι διατήρησαν τις γραμμές τους. Αργά το απόγευμα έφθασαν οι Πρώσοι και κατέλαβαν το χωριό Πλανσνουά στα νώτα του Ναπολέοντα, κάτι που έκανε τους Γάλλους να υποχωρήσουν. Μετά όμως από μια σκληρή μάχη που κρίθηκε από τις λόγχες, οι Γάλλοι απώθησαν τους Πρώσους. Ύστερα στράφηκαν εναντίον του Ουέλινγκτον.

Ο Ναπολέων διέταξε τα πιο έμπειρα τάγματα του να προωθηθούν από τις εφεδρικές τοποθεσίες για μία ακόμη επίθεση εναντίον του συμμαχικού κέντρου. Η έφοδος διέσπασε την άμυνα της Συμμαχίας, αλλά τότε ο Ουέλινγκτον έριξε στη μάχη τις δικές του εφεδρείες. Όταν οι επιζώντες επίλεκτοι του γαλλικού στρατού άρχισαν να υποχωρούν, τους ακολούθησαν και άλλες μονάδες. Οι Πρώσοι, που είχαν ανασυνταχθεί, επιτέθηκαν στις γαλλικές πτέρυγες και ανάγκασαν τους Γάλλους να τραπούν σε άτακτη φυγή προς τον νότο. 

Τα τελευταία γαλλικά εφεδρικά τάγματα στράφηκαν στα μετόπισθεν, όπου ο Ναπολέων προσπάθησε να ανασυντάξει το διασκορπισμένο στρατό του, αλλά χωρίς επιτυχία. Αν και ηττημένοι, οι Γάλλοι αρνήθηκαν να παραδώσουν τα όπλα. Πάνω από 26.000 Γάλλοι σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν και περίπου 9.000 πιάστηκαν αιχμάλωτοι στο Βατερλό. Οι συμμαχικές απώλειες ήταν 22.000 άτομα. Στο τέλος της εικοσιτετράωρης σύγκρουσης πάνω από 45.000 άνδρες βρίσκονταν νεκροί ή πληγωμένοι μέσα στα πέντε τετραγωνικά χιλιόμετρα του πεδίου της μάχης.

Αν είσαι άτομο που προτιμάει να τα βλέπει οπτικά ώστε να καταλαβαίνεις καλύτερα τις δυνάμεις και την θέση τους στο πεδίο της μάχης, τότε δεν έχει παρά να κοιτάξεις στην εντυπωσιακή και εξαιρετικά λεπτομερή μακέτα που θα βρεις στο κέντρο επισκεπτών του Μουσείου του Βατερλώ!

Γύρνα την και απ’ τις 4 πλευρές και είμαστε σίγουροι ότι θα σε εντυπωσιάσει με την λεπτομέρεια της αλλά και θα πάρεις όλες τις πληροφορίες που θες!

Γιατί ο χώρος αξίζει μια επίσκεψη;

Θα μπορούσα να αναφέρω πολλούς λόγους, αλλά θα περιγράψω την εμπειρία και εσύ μπορείς να αποφασίσεις εάν σε πείθει ή όχι!

Το πρώτο πράγμα που παρατηρήσεις καθώς θα πλησιάζεις στο πεδίο της μάχης είναι ο εντυπωσιακός κωνικός τεχνητός λόφος με το άγαλμα του λιονταριού στην κορυφή.

Ανεβήκαμε τα 226 σκαλιά για να φτάσουμε στην κορυφή, όπου βρίσκονται τηλεσκόπια παρατήρησης – η θέα απ’ την κορυφή είναι φανταστική και θα σου δώσε μία καλή οπτική του πεδίου της μάχης!

Η κατασκευή ολοκληρώθηκε το 1826, μόλις 11 χρόνια μετά τη μάχη του Βατερλώ, αλλά οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι άλλαξε ιδιαίτερα το πεδίο της μάχης, τόσο πολύ που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μία διεστραμμένη εικόνα για τον περιβάλλοντα χώρο και την τοποθεσία.

Απ’ την άλλη πλευρά, το Waterloo Battlefield Visitors Center ή το Memorial 1815 είναι μια ολόκληρη εμπειρία, κάτι περισσότερο από ‘απλά’ ένα μουσείο.

Βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου του λιονταριού, προσφέρει μια εκπληκτική εικόνα όχι μόνο για τη μάχη και τις ‘τεχνικές’ λεπτομέρειες γύρω απ’ αυτήν, αλλά και για την κοινωνική κατάσταση στην Ευρώπη, τους λόγους / αιτίες / κίνητρα για κάθε εμπλεκόμενη χώρα, στατιστικά στοιχεία και γεγονότα για καθημερινή ζωή κ.λπ. Ακόμη μπορείς να δεις τις στολές τόσο των Γάλλων όσο και των Βρετανών και να μάθεις για κάθε σώμα του στρατού, ιππικού και πυροβολικού του κάθε στρατεύματος.

Αυτό που μας τράβηξε την προσοχή; Στο μουσείο υπάρχουν βίντεο που δείχνουν ανθρώπους να πυροβολούν με όπλα που χρησιμοποιήθηκαν στην μάχη. Μαθαίνεις απ’ το πόση ώρα χρειαζόσουν για να γεμίσεις το όπλο σου και να πυροβολήσεις μέχρι και πόσο δυνατό ήταν, βλέποντας μία σφαίρα να μπαίνει σε slow motion στον στόχο. Πραγματικά εντυπωσιακό!

Το αποκορύφωμα είναι σίγουρα το 3D φιλμ (παρέχονται τα κατάλληλα γυαλιά!) που σου δείχνει όλη τη μάχη και εξηγεί τα πάντα με λεπτομέρεια με πολύ ατμοσφαιρικό τρόπο. Θα μπορούσαμε να το παρακολουθήσουμε ξανά και ξανά! Κατά την άποψή μας, αυτό το υπόγειο κέντρο επισκεπτών είναι ένα απ’ τα καλύτερα σύγχρονα εξειδικευμένα μουσεία (που καλύπτουν κάθε πιθανή πτυχή του θέματος!) που έχουμε επισκεφτεί!

Πριν βγεις απ’ το μουσείο αξίζει να κάτσεις και να παρατηρήσεις έναν σκελετό που θα βρεις σε μία προθήκη.

Πρόκειται για έναν στρατιώτη που πολέμησε στη μάχη του Βατερλώ και το σώμα του ανασύρθηκε 200 χρόνια μετά την μάχη κατά την κατασκευή του υπόγειου αυτού μουσείου. Μαζί του βρέθηκαν και προσωπικά του αντικείμενα. Σίγουρα το να βλέπεις έναν άνθρωπο που πολέμησε σε μία μάχη 200 χρόνια πριν είναι κάτι που δεν το βλέπεις συχνά και αδιαμφισβήτητα θα σου κινήσει το ενδιαφέρον!

Στις 18-20 Ιουνίου 2015 χιλιάδες εθελοντές συγκεντρώθηκαν με αφορμή την συμπλήρωση 200 χρόνων απ’ την διεξαγωγή της μάχης για να αναβιώσουν την Μάχη του Βατερλώ, με στολές, οπλισμό που σίγουρα τραβούν το ενδιαφέρον. Μπορείς να δεις ένα κομμάτι αυτής της αναβίωσης στο παρακάτω βίντεο:

Στο τέλος του μουσείου υπάρχει το Πανόραμα, ένα εξαιρετικό έργο τέχνης, ζωγραφισμένο στο χέρι το 1912 απ’ τον Louis Dumoulin, ο οποίος προσπάθησε να δημιουργήσει μια άποψη 360 μοιρών των μεγάλων δυνάμεων του ιππικού κατά τη διάρκεια της μάχης.

Δεδομένης της ηλικίας του το σχέδιο είναι ακόμα πιο επιβλητικό. Πληροφορίες για τον χώρο γενικότερα και για εισιτήρια δες εδώ.

Hougomont

Μην παραλείψεις το αγρόκτημα Hougoumont (Château d’Hougoumont) που περιλαμβάνεται ούτως ή άλλως στο εισιτήριο.

Ανακαινίστηκε πρόσφατα και παρόλο που η εξωτερική του όψη δεν εντυπωσιάζει, η αίσθηση δέους για τις ζωές που χάθηκαν στους χώρους του και η υπέροχη οπτική παρουσίαση που κρύβεται στο Great Barn ειλικρινά θα σε ανταμείψουν! Η οπτική παρουσίαση είναι σε τρεις διαστάσεις, με αντικείμενα να βγαίνουν απ’ το έδαφος και να απεικονίζονται επάνω τους εικονικά στοιχεία για την μάχη στο αγρόκτημα αυτό, το οποίο έγινε το σήμα κατατεθέν ολόκληρης της μάχης, καθώς στην ουσία αποτέλεσε την μάχη μέσα στην μάχη.

Η μάχη που δόθηκε ήταν δύσκολη και απ’ τις δύο πλευρές αλλά αυτό που την σημάδεψε ήταν ηρωική πράξη 10 Βρετανών στρατιωτών. Η μία απ’ τις πύλες του αγροκτήματος άνοιξε με αποτέλεσμα να μπουν 40 Γάλλοι στρατιώτες, αυτό αποτράπηκε απ’ την προσπάθεια των 10 αυτών στρατιωτών, καθώς όχι μόνο απέκλεισε τους 40 αυτούς Γάλλους αλλά κυρίως απέτρεψε περισσότερους να μπουν και να καταλάβουν το αγρόκτημα, το οποίο θα μπορούσε να είχε αποβεί καθοριστικό για την πορεία της μάχης. Μάλιστα αυτή η πράξη σχολιάστηκε και απ’ τον ίδιο τον Δούκα του Ουέλινγκτον, ο οποίος δήλωσε: ‘the success of the battle turned upon the closing of the gates at Hougoumont.’ Μπορείς να βρεις μία καλλιτεχνική απεικόνιση αυτού του περιστατικού στην πίσω πλευρά του αχυρώνα.

Στο Hougomont θα βρεις κι ένα μικρό παρεκκλήσι. Στο επάνω μέρος του εσωτερικού της εισόδου του θα δεις ένα ξύλινο σταυρό με τον Χριστό σταυρωμένο επάνω του.

Θα παρατηρήσεις ότι τoυ λείπει το ένα πόδι. Αυτό συνέβη καθώς κατά την διάρκεια της μάχης το αγρόκτημα έπιασε φωτιά, έτσι και ο σταυρός άρχισε να καίγεται και τα πόδια του καταστράφηκαν αλλά ως φαίνεται η φωτιά σταμάτησε για κάποιον λόγο και δεν έκαψε τον υπόλοιπο σταυρό.

Θα σου πάρει περίπου 15 λεπτά να περπατήσεις απ’ το σημείο επισκεπτών στο αγρόκτημα αλλά θα έχει τον χρόνο να κάνεις έναν ωραίο περίπατο μέσα στην φύση, να δεις καλύτερα το πεδίο της μάχης αλλά και να διαβάσεις διάφορες πληροφορίες στις πινακίδες που θα βρεις στον δρόμο σου.

Στον δρόμο σου προς το αγρόκτημα θα συναντήσεις και μία κάθετη πέτρινη επιγραφή, που σου υποδεικνύει την τελευταία θέση του τμήματος πυροβολικού του ιππικού σώματος του βρετανικού στρατού, που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην απόκρουση των γαλλικών επιθέσεων.

Είναι σημάδι ωριμότητας να μαθαίνεις για τα ιστορικά λάθη, τις παγκόσμιες συνθήκες και το παρελθόν γενικότερα. Σ’ έναν κόσμο που βρίσκεται υπό κοινωνική και οικονομική πίεση, το πιο αδύναμο κοινωνικό επίπεδο είναι -όπως πάντα- το πρώτο που αντιμετωπίζει τις συνέπειες. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι πρέπει να υπερασπιστούμε τα ανθρώπινα δικαιώματα που κερδήθηκαν με κόπο πριν από οτιδήποτε άλλο. Όπως είπε και Δούκας του Ουέλινγκτον μετά την μάχη: ‘Πιστέψτε με, τίποτε, εκτός από μια χαμένη μάχη, δεν είναι τόσο θλιβερό όσο μια μάχη κερδισμένη’ (Believe me, nothing except a battle lost can be half so melancholy as a battle won).

Η Πόλη του Βατερλώ

Μιας και έχεις βρεθεί στο νότιο Βέλγιο, αξίζει να κάνεις και μία βόλτα απ’ την μικρή αλλά χαριτωμένη πόλη του Βατερλώ. Εκεί θα συναντήσεις το Μουσείο Wellington αλλά και το Παρεκκλήσι του Αγίου Ιωσήφ. Το Μουσείο βρίσκεται στο κέντρο του Βατερλώ και ήταν ένα πανδοχείο το 1815.

Χρησιμοποιήθηκε απ’ τον Δούκα του Ουέλινγκτον ως έδρα του. Μάλιστα από εκεί έγραψε το γράμμα της νίκης στους συμμάχους αναφέροντας ως τόπο γραφής του γράμματος το Βατερλώ. Η μάχη παρόλα αυτά ουδεμία σχέση είχε με το Βατερλώ αλλά επειδή στο γράμμα του ο Δούκας του Ουέλινγκτον βρισκόταν στο Βατερλώ και χρησιμοποίησε το όνομα αυτό, έμεινε στην ιστορία ως η Μάχη του Βατερλώ. Μην παραλείψεις να επισκεφτείς το όμορφο παρεκκλήσι του Αγίου Ιωσήφ που βρίσκεται ακριβώς απέναντι απ’ το μουσείο Wellington.

Η εκκλησία του Αγίου Ιωσήφ στο Βατερλώ χρονολογείται απ’ το 1690, όταν χτίστηκε ως το Βασιλικό Παρεκκλήσι. Η εκκλησία επεκτάθηκε το 1824 και ο ναός ξαναχτίστηκε το 1850.

Στο εσωτερικό θα βρεις πολλά μνημεία για εκείνους που πέθαναν στη μάχη του Βατερλώ!