Αν μας διαβάζεις για καιρό θα γνωρίζεις ήδη την ιδιαίτερη αγάπη που έχουμε για ταξίδια που συνδυάζονται με ιστορικό/αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Έχοντας γνωρίσει σε προηγούμενό μας άρθρο γνωστές και άγνωστες Μυκηναϊκές αρχαιότητες σ’ ένα οδικό μας ταξίδι στην Πελοπόννησο, αποφασίσαμε να οργανώσουμε ένα αντίστοιχο στην Κρήτη για την περίοδο του Μινωικού πολιτισμού!

Ένα Roadtrip στα Χνάρια των Μυκηναίων της Αργολίδας

Τέτοια ταξίδια δεν περιορίζονται μόνο σε αρχαιολογικού ενδιαφέροντος προορισμούς αλλά μπορούν να συνδυαστούν κάλλιστα με υπέροχα Κρητικά χωριά και φυσικά τοπία, ανέμελα μπάνια στις πανέμορφες παραλίες της Κρήτης αλλά και με ‘γευστικά’ ταξίδια στην ολόγεμη και πλούσια κρητική κουζίνα! 

Λίγα πράγματα για τον Μινωικό Πολιτισμό

Ο μινωικός πολιτισμός ήταν ένας πολιτισμός της Εποχής του Χαλκού, που αναπτύχθηκε στο νησί της Κρήτης και εξαπλώθηκε και σ’ άλλα νησιά του Αιγαίου, άνθισε απ’ το 3000 π.Χ. έως 1450 π.Χ. Άφησε πίσω του μεγάλα οικοδομικά συγκροτήματα, εργαλεία, έργα τέχνης, συστήματα γραφής και ένα εκτεταμένο εμπορικό δίκτυο. Ο πολιτισμός ανακαλύφθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα απ’ τον αρχαιολόγο Άρθουρ Έβανς. 

Ο όρος “μινωικός” προέρχεται απ’ τον μυθικό βασιλιά Μίνωα και επινοήθηκε απ’ τον Έβανς, ο οποίος συνέδεσε την Κνωσό με τον λαβύρινθο και τον Μινώταυρο. Ο μινωικός πολιτισμός είναι αξιοσημείωτος για τα μεγάλα και περίτεχνα ανάκτορα του, ύψους έως και τεσσάρων ορόφων, με περίπλοκα υδραυλικά δίκτυα και τοιχογραφίες. Η Μινωική περίοδος χαρακτηρίζεται από εκτεταμένο εμπόριο μεταξύ των οικισμών στην Κρήτη, στο Αιγαίο και στην Μεσόγειο. Μερικά απ’ τα αξιολογότερα μινωικά έργα τέχνης σώζονται στον οικισμό του Ακρωτηρίου στο νησί της Σαντορίνης, ο οποίος καταστράφηκε απ’ την έκρηξη του ηφαιστείου.

Road trip στην Μινωική Κρήτη

Στο ταξίδι μας αυτό έχουμε ως σημείο εκκίνησης την πόλη του Ηρακλείου. Αντί όμως να ξεκινήσουμε απ’ το πιο γνωστό και αναγνωρίσιμο αξιοθέατο της Μινωικής Εποχής, την Κνωσό, κατευθυνόμαστε στην ενδοχώρα του Ηρακλείου και συγκεκριμένα στο βουνό που δεσπόζει στον ορίζοντα του Ηρακλείου και που αν το παρατηρήσεις προσεκτικά θα δεις ότι μοιάζει με κεφάλι ηλικιωμένου ανθρώπου σε ύπτια θέση!

Έτσι, οδηγούμε προς τα Ανεμόσπηλια.

Εκεί, βρίσκεται ίσως ο πιο ιδιαίτερος αρχαιολογικός χώρος στο νησί, καθώς είναι απ’ τις λίγες στιγμές που η αρχαιολογική σκαπάνη μας δίνει μία ιδιαίτερα συναισθηματική εικόνα, με στιγμές απόγνωσης και τρόμου. Θα βρεις ένα μικρό ιερό, το οποίο όμως έγινε παγκοσμίως γνωστό λόγω της ύπαρξης, κατά πάσα πιθανότητα, ανθρωποθυσίας! 

Οι ανασκαφές του Γ. Σακελλαράκη το 1979 αποκάλυψαν τέσσερις ανθρώπινους σκελετούς. Οι ανθρωπολογικές μελέτες ανέδειξαν ότι 3 απ’ αυτούς σκοτώθηκαν απ’ την πτώση λίθων και ξύλων της στέγης. Πιθανώς ήταν δύο ιερείς και μια ιέρεια. Το ενδιαφέρον όμως εμφανίζεται στον τέταρτο σκελετό, καθώς δεν βρέθηκε στο έδαφος αλλά πάνω σε ένα είδος τραπεζιού, ενώ μάλιστα πάνω στο σώμα του βρέθηκε ένα εντυπωσιακό χάλκινο μαχαίρι. Έτσι λοιπόν έχει υποστηριχθεί ότι ο άνδρας αυτός υπήρξε θύμα ανθρωποθυσίας και η σκηνή σώζεται σ’ εμάς λόγω ενός τυχαίου γεγονότος όπως ο σεισμός.

Αναπαράσταση του “ναού της Ανθρωποθυσίας”, όπως δημοσιεύθηκε στο National Geographic τον Φεβρουάριο του 1981!

Είναι πιθανόν οι σεισμοί εκείνοι την περίοδο να σχετίζονταν με την δραστηριότητα στο ηφαίστειο της Σαντορίνης και έτσι να ήταν ένα συνεχές φαινόμενο που τρομοκρατούσε τους κατοίκους του νησιού. Έτσι, αποφάσισαν να προσφέρουν την ύψιστη θυσία στους θεούς, έναν άνθρωπο, με στόχο να τους εξευμενίσουν! Είμαστε σίγουροι λοιπόν ότι με μία επίσκεψη εκεί θα καταλάβεις ότι οι άνθρωποι αυτοί ήταν, όπως κι εμείς, γεμάτοι με συναισθήματα, φόβο και αγωνία!

Μετά την επίσκεψή σου στα Ανεμόσπηλια σου προτείνουμε να πάρεις το μονοπάτι που θα σε οδηγήσει στην κορυφή του Γιούχτα. Η διαδρομή είναι ανηφορική και εκεί θα βρεις τα απομεινάρια του μινωικού Ιερού Κορυφής. Φτάνοντας θα συναντήσεις τον βωμό αλλά και ένα ιερό με διάφορα δωμάτια.

Το πιο εντυπωσιακό όμως είναι η θέα που προσφέρει η περιοχή! Βλέπεις το Ηράκλειο αλλά και όλη την τριγύρω περιοχή. Κάτσε στα βραχάκια που υπάρχουν άφθονα στην κορυφή κι απόλαυσε την θέα!

Αν δε χόρτασες πεζοπορία και δε θες να γυρίσεις ακόμα στα Ανεμόσπηλια, τότε σου προτείνουμε να πάρεις το μονοπάτι στην ανατολική πλευρά του όρους που θα σε οδηγήσει στον γραφικό οικισμό των Αρχάνων, όπου θα βρεις γραφικά σπίτια, γεμάτα με ιδιαίτερο χρώμα αλλά και σοκάκια για όμορφους περιπάτους!

Αφού ανακαλύψαμε την ενδοχώρα του Ηρακλείου και καταλάβαμε λίγο καλύτερα τη γενικότερη τοπογραφία της Κνωσού, καιρός είναι να κατευθυνθούμε σ’ αυτόν τον συναρπαστικό αρχαιολογικό χώρο! Το σημαντικότερο κέντρο του Μινωικού Πολιτισμού, η Κνωσός, αναπτύσσεται πάνω στο ύψωμα της Κεφάλας μέσα σε ελιές, αμπέλια και κυπαρίσσια και βρίσκεται 5 χλμ. νοτιοανατολικά του Ηρακλείου.

Εδώ θα βρεις το καλοδιατηρημένο ανάκτορο της πόλης με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική αλλά και πολύ χρώμα λόγω των αποκαταστάσεων που έκανε ο Έβανς. Γύρω απ’ το ανάκτορο εκτεινόταν ο μινωικός οικισμός και στους λόφους, τα νεκροταφεία. Σημαντικά οικοδομήματα της ίδιας περιόδου είναι: η Νότια Οικία, η Οικία του ιερού Βήματος, το Μικρό Ανάκτορο, ο Ξενώνας, η Βασιλική Έπαυλη και ο Τάφος-Ιερό.

Αφού απολαύσεις κι αυτόν τον χώρο, είμαστε σίγουροι ότι θα έχεις εξουθενωθεί γι’ αυτό σου προτείνουμε να χαλαρώσεις στην πόλη του Ηρακλείου, καθώς την επόμενη μέρα ξεκινάμε μία μεγάλη εκδρομή στα δυτικά και νότια της πόλης!

Ζώμινθος, Ιδαίον Άντρο και ανάκτορο Φαιστού

Έχοντας ανακτήσει τις δυνάμεις μας κατευθυνόμαστε προς τα Ανώγεια με στόχο να φτάσουμε στον αρχαιολογικό χώρο της Ζωμίνθου, στους πρόποδες του Ψηλορείτη. Ως τώρα έχει εντοπιστεί ένα πελώριο και πολυτελές κτίριο έκτασης 1360 τετραγωνικών μέτρων, το οποίο υπολογίζεται ότι αποτελείται από 80 δωμάτια.

Οι τοίχοι του διώροφου ή τριώροφου κτίσματος ήταν διακοσμημένοι με τοιχογραφίες. Είναι εντυπωσιακό ότι λειτουργούσε ένα τόσο μεγάλο συγκρότημα σε υψόμετρο 1200μ, παρόλο που πιστεύεται ότι, λόγω του χιονιού, δε λειτουργούσε τον χειμώνα. Το κτίριο κατασκευάστηκε περίπου το 1900 πΧ, έφτασε στο απόγειο του το 1600 πΧ και καταστράφηκε το 1400 πΧ, πιθανόν από σεισμό. Η Ζώμινθος είναι σίγουρο ότι κατείχε εξέχουσα θέση και αποτελούσε σταθμό για τους Μινωίτες που επισκέπτονταν το ιερό στο Ιδαίο Άντρο. Πράγματι η Ζώμινθος βρίσκεται πάνω στην ιερή διαδρομή που ξεκινούσε απ’ την Κνωσό, περνούσε απ’ το φαράγγι του Κρουσώνα, το οροπέδιο Λιβάδι και στη συνέχεια περνούσε απ’ τη Ζώμινθο.

Σαν τους Μινωίτες και εμείς λοιπόν συνεχίζουμε την πορεία μας και φτάνουμε στο επιβλητικό σπήλαιο του Ιδαίου Άντρου στο όρος Ίδη (Ψηλορείτης).

Κατά την ελληνική μυθολογία εκεί ανατράφηκε ο Δίας, εξ ου λεγόμενος και «Κρηταγενής», από τη βρεφική του ηλικία. Την είσοδό του φύλαγαν οι Κουρήτες, μυθικές φιγούρες, και κάθε φορά που ο μικρός Δίας έκλαιγε, χτύπαγαν τα σπαθιά τους πάνω στις ασπίδες που κρατούσαν για να μην ακούσει το κλάμα του ο Κρόνος. Κατά μια άλλη εκδοχή, οι Κουρήτες χόρευαν ένα χορό πολύ έντονο και γρήγορο, που έκανε τη βαριά πανοπλία τους να χτυπάει δυνατά και να σκεπάζει το κλάμα του Δία. 

Το τελευταίο μισό της 2ης χιλιετίας π.Χ., υποδηλώνεται για πρώτη φορά λατρευτική χρήση του σπηλαίου. Τη μεγαλύτερη προσέλευση επισκεπτών είχε ο ιερός χώρος στους Γεωμετρικούς και Αρχαϊκούς χρόνους (10ο – 6ο αι. π.Χ.). Αφού δεις το σπήλαιο, στάσου λίγο και παρατήρησε τη φύση αλλά και την θέα απ’ το ύψωμα! Σίγουρα οι εικόνες αυτές θα σε συντροφεύουν για πολλά χρόνια.

Συνεχίζουμε νότια και κατεβαίνουμε από τον εντυπωσιακό Ψηλορείτη και φτάνουμε στο ανάκτορο της Φαιστού.

Η Φαιστός ήταν η δεύτερη σημαντικότερη πόλη της Κρήτης κατά τη δεύτερη χιλιετία π.Χ., μετά απ’ την Κνωσό, κι αποτελεί σήμερα σημαντικό αρχαιολογικό χώρο. Ναι, σωστά φαντάστηκες, εδώ βρέθηκε και ο δίσκος της Φαιστού! Εδώ θα βρεις άλλο ένα ανακτορικό κέντρο της μινωικής Κρήτης, που αποτελούσε σημαντικό διοικητικό κέντρο για την ευρύτερη περιοχη!

Καθώς θα γυρίζεις στο Ηράκλειο απ’ την Φαιστό, σου συνιστούμε να κάνεις μία στάση στους Άνω και Κάτω Ασίτες, στου ανατολικούς πρόποδες του Ψηλορείτη. Περπατήσε ανάμεσα σε παλιά πετρόχτιστα σπίτια και δοκίμασε νόστιμες τοπικές συνταγές, τσικουδιά, καλό κρασί και καφέ σε παραδοσιακά καφενεία, ενώ ταυτόχρονα ξεκουράζεσαι από μία γεμάτη μέρα! Το διασημότερο αξιοθέατο της περιοχής είναι η ιστορική Μονή του Αγίου Γεωργίου Γοργολαΐνη που λειτουργεί από τα χρόνια της Ενετοκρατίας.

Ανάκτορο στα Μάλια, Δικταίο Άντρο και ανάκτορο Ζάκρου

Την επόμενη μέρα ξεκινάμε πρωί για τα ανατολικά του Ηρακλείου και φτάνουμε στα Μάλια και στο ομώνυμο μινωικό ανάκτορο.

Το μεγαλύτερο μέρος των ορατών σήμερα ερειπίων ανήκει στο νεοανακτορικό συγκρότημα, ενώ απ’ το πρώτο ανάκτορο σώζεται τμήμα του στα βορειοδυτικά. Απ’ τη μετανακτορική εποχή έχει σωθεί ένα μικρό «λοξό» κτίσμα στη βόρεια αυλή. Εδώ θα βρεις συνοικίες και μεμονωμένα σπίτια που έχουν ήδη ανασκαφεί, με σημαντικότερη τη συνοικία Μ. Διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση και οι ανασκαφές έφεραν στο φως χώρους τελετουργικούς, επίσημους, αποθηκευτικούς, παρασκευαστήρια και διάφορα εργαστήρια. 

Πρόκειται για το τρίτο μεγαλύτερο ανακτορικό κέντρο στην Κρήτη και μάλιστα σε εξαιρετική τοποθεσία, δίπλα στην θάλασσα! Πριν φύγεις πιες και έναν καφέ στα Μάλια με θέα το απέραντο γαλάζιο.

Ύστερα, πάρε τον δρόμο για την ενδοχώρα, οπού μετά από αρκετές στροφές και αρκετή ανάβαση θα φτάσεις σ’ ένα άλλο εντυπωσιακό σπήλαιο της Κρήτης, στο Δικταίο Άντρο ή αλλιώς σπήλαιο του Ψυχρού.

Το Δικταίο Άντρο βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του βουνού Δίκτη στην Κρήτη, πάνω από το χωριό Ψυχρό στον δήμο Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης, σε υψόμετρο 1020 μ. Θεωρείται απ’ τα σημαντικότερα διεθνώς γνωστά σπήλαια, με μεγάλο μυθολογικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Εκεί η Ρέα, κρυμμένη απ’ τη μανία του Κρόνου γέννησε τον Δία.

Το σπήλαιο έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον πλήθους Ελλήνων και ξένων αρχαιολόγων που έχουν κατά καιρούς ανασκάψει το εσωτερικό του. Έχει έκταση 2.200 τμ και είναι επισκέψιμο. Το συνολικό μήκος της τουριστικής διαδρομής είναι 250 μ. Στο εσωτερικό του υπάρχει πλούσιος διάκοσμος σταλακτιτών, σταλαγμιτών και μία γραφική λίμνη.

Στην συνέχεια σου προτείνουμε να κατευθυνθείς προς την πόλη της Ιεράπετρας, όπου μπορείς να ξαποστάσεις αλλά και να χαζέψεις τα αξιοθέατα πλάι στο Λιβυκό Πέλαγος. Την επόμενη μέρα μπορείς να ξεκινήσεις την πορεία σου, ώστε να ανακαλύψεις άλλες δύο ιδιαίτερες μινωικές τοποθεσίες.

Ανηφορίζουμε και φτάνουμε στα Γουρνιά. Tα Γουρνιά -με άγνωστη την αρχαία ονομασία- είναι το χαρακτηριστικότερο ανασκαμμένο παράδειγμα ενός μεσαίου μεγέθους οικισμού της εποχής της μινωικής ακμής (1550-1450 π.Χ.) και διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση. Γι’ αυτό τον ονόμασαν “Πομπηία της μινωικής Κρήτης”.

Είναι κτισμένος σε χαμηλό λόφο, πολύ κοντά στη θάλασσα, στον Ισθμό της Ιεράπετρας. Οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν γύρω στο 2300 π.Χ. ενώ προς το 1600 π.Χ. κτίσθηκε το ανάκτορο του οικισμού. Αυτό καταστράφηκε μαζί με την πόλη γύρω του το 1450 π.Χ., την ίδια εποχή που συνέβη το ίδιο στα άλλα μινωικά κέντρα. Ο οικισμός εγκαταλείπεται οριστικά γύρω στα 1200 π.Χ. Εάν επισκεφτείς τον αρχαιολογικό χώρο το καλοκαίρι, ψάξε στο ίντερνετ για εκδηλώσεις στον αρχαιολογικό χώρο, καθώς συχνά διοργανώνονται θεατρικές παραστάσεις ή μουσικές βραδιές.

Πάρε τον ανατολικό δρόμο για να καταλήξεις στο μινωικό ανάκτορο της Ζάκρου. Αν στον δρόμο θέλεις να σταματήσεις για έναν καφέ, σου προτείνουμε το παραλιακό μέτωπο της Σητείας. Φτάνοντας στη Ζάκρο, μικρό χωριό στην ανατολική ακτή του νησιού, θα βρεθείς μπροστά στο Μινωικό Παλάτι της Ζάκρου, έναν από τους «θησαυρούς» του Μινωικού Πολιτισμού που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη τον περασμένο αιώνα.

Απ’ τα τέσσερα Μινωικά Παλάτια που μέχρι σήμερα έχουν ανασκαφεί, το ανάκτορο της Ζάκρου είναι το μικρότερο. Στους χώρους του θα ανακαλύψεις ερείπια ενός πάλαι ποτέ σημαντικού διοικητικού και θρησκευτικού κέντρου. Στην περιοχή αυτήν μπορείς να κάνεις πολλές φυσιολατρικές αποδράσεις ώστε να απολαύσεις στο έπακρο την άγρια Κρητική φύση.

Εκδρομές στην Ανατολική Κρήτη

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γνωστό Φαράγγι των Νεκρών που η έξοδός του οδηγεί στον αρχαιολογικό χώρο της Ζάκρου.