Στις 3 Οκτωβρίου, η γραφική πόλη του Λάιντεν (Leiden) γιορτάζει τη λήξη της παρατεταμένης πολιορκίας της απ’ τους Ισπανούς. Με βάση αυτή την ιστορική ημέρα αποφασίσαμε να κάνουμε μία ιστορική αναδρομή στα γεγονότα αυτής της σχετικά άγνωστης επετείου!

Tαυτόχρονα θα γνωρίσουμε τα αξιοθέατα που σχετίζονται μ’ αυτό το κομμάτι της ιστορίας της πόλης και τέλος θα πάρουμε μία γεύση απ’ το πώς γιορτάζεται στις μέρες μας αυτή η ανάμνηση!

Κάθε 3η Οκτωβρίου, λοιπόν, το Leiden διοργανώνει ένα πολυτελές πάρτι. Για λίγες ημέρες, η πόλη βάφεται κόκκινη και η καθημερινότητα μοιάζει να παγώνει. Οι πολίτες του Leiden τρώνε hutspot (ένα μείγμα λιωμένης πατάτας, καρότου και κρεμμυδιού), ρέγγα και λευκό ψωμί και τραγουδούν κατά τη διάρκεια του Reveille. Γιατί αυτό; Για να απαντήσουμε θα πρέπει να γυρίσουμε πίσω στον 16ο αιώνα!

Επανάσταση κατά τη Διάρκεια του Ογδοντακονταετή πολέμου

Quiz: Πριν αρχίσουμε με τα γεγονότα, θέλουμε να σε τεστάρουμε! Ξέρεις που υπογράφηκε η συνθήκη που έληξε τον 80ετή πόλεμο; Μπορείς να βρεις την απάντηση σ’ αυτό μας το άρθρο!

Απ’ το 1568 έως το 1648, οι Ολλανδοί ενεπλάκησαν σε πόλεμο εναντίον της Ισπανίας που κυβέρνησε τις ολλανδικές κτήσεις μέσω του καθολικού βασιλιά της, Φιλίππου Β’. Ο ίδιος έστειλε τον Δούκα της Άλμπα στις Κάτω Χώρες για να επαναφέρει την τάξη όταν οι ολλανδικές πόλεις εξεγέρθηκαν. Αρχικά, το Λάιντεν παρέμεινε πιστό στον Ισπανό βασιλιά, αλλά όταν ο Δούκας της Άλμπα εφάρμοσε μέτρα που συγκρούονταν με την ελευθερία της θρησκείας, η πόλη επέλεξε την πλευρά του του Γουλιέλμου Α΄, πρίγκιπα της Οράγγης.

Ο Δούκας της Άλμπα αφού προηγουμένως είχε αποτύχει να κατακτήσει την επαναστατημένη πόλη Άλκμααρ, αποφάσισε να πολιορκήσει το Λάιντεν στα τέλη Οκτωβρίου του 1573. Υπεύθυνος για την πολιορκία ήταν ο διοικητής De  Valdés, ο οποίος λόγω των προηγούμενων αποτυχημένων του επιθέσεων στο Χάρλεμ και το Άλκμααρ, αποφάσισε να αφήσει το Λάιντεν και τους κατοίκους του να λιμοκτονήσουν, αντί να κάνει απευθείας επίθεση.

Χάρη στην αυστηρή διανομή φαγητού, οι κάτοικοι του Λάιντεν μπορούσαν να ζήσουν στην πολιορκημένη πόλη για μήνες. Τον Αύγουστο του 1574, όμως, η κατάσταση έγινε τόσο ανυπόφορη που ο πληθυσμός ταράχθηκε και πολλοί προσπάθησαν να φύγουν απ’ την πόλη.

Οι ελλείψεις τροφίμων αυξάνονταν και όλο και περισσότεροι κάτοικοι του Λάιντεν ζητούσαν να παραδοθεί η πόλη. Υπολογίζεται ότι συνολικά 6.000 απ’ τους 15.000 ανθρώπους που βρίσκονταν μέσα πέθαναν κατά την διάρκεια της πολιορκίας. Η πείνα ήταν η κύρια αιτία θανάτου, αλλά και ασθένειες όπως η πανούκλα και η δυσεντερία εξαπλώθηκαν γρήγορα. Τα πράγματα έγιναν χειρότερα όταν υπήρξε έλλειψη μπύρας, η οποία ανάγκαζε τους ανθρώπους να πίνουν βρώμικο νερό απ’ το κανάλι.

Η αυτοθυσία του δημάρχου: Ενώ η δυσαρέσκεια του πληθυσμού αυξάνεται ο Δήμαρχος Pieter Adriaansz van der Werf αποφασίζει να δείξει τι αξίζει. Στις 8 Σεπτεμβρίου 1574, υπάρχει έκτακτη συνεδρίαση στο δημαρχείο. Έξω, ο πεινασμένος πληθυσμός μαζεύεται και ζητάει ψωμί ή παράδοση. Ο γραμματέας της πόλης Jan van Hout είναι σε εγρήγορση και καλεί την πολιτοφυλακή, η οποία μόλις που καταφέρνει να ελέγξει τα πλήθη. Σύμφωνα με την εξιστόρηση των γεγονότων, ο δήμαρχος της πόλης είπε τα εξής λόγια: ‘Δεν έχω φαγητό, αλλά ξέρω πως μια μέρα θα πεθάνω. Τότε θα βοηθηθείτε απ’ τον θάνατό μου, απλώστε τα χέρια σας σ’ αυτό το σώμα, κόψτε το σε κομμάτια και μοιράστε το όσο είναι το δυνατόν περισσότερο. Τότε θα έχω παρηγορηθεί.’ Με αφορμή μάλιστα αυτή την πρόταση του δημάρχου, δημιουργήθηκε αργότερα και ο διάσημος πίνακας, που δείχνει την αυτοθυσία του.

Στην αποκορύφωση της πείνας, οι αρχές της πόλεις έστειλαν ταχυδρομικά περιστέρια έξω απ’ την πόλη προς τον διοικητή Louis de Boisot. Εκείνος, ευτυχώς την περίοδο εκείνη βρισκόταν με τον στόλο του στον Noord Aa, λίγο έξω απ’ το Λάιντεν. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1574 οι πολιορκημένοι έλαβαν ενθαρρυντικά νέα, καθώς υπήρχε η πληροφορία ότι ο ίδιος ο Γουλιέλμος της Οράγγης κατευθυνόταν στον στόλο που βρισκόταν έξω απ’ το Λάιντεν και σχεδίαζε την ανακούφιση της πόλης. Το σχέδιο ήταν να σπάσουν τα αναχώματα γύρω απ’ την πόλη ώστε η τριγύρω περιοχή να πλημμυρίσει και έτσι ο στόλος να μπορέσει να φτάσει μέχρι τις πύλες αιφνιδιάζοντας τους Ισπανούς.

Η κατσαρόλα με Hutspot

Μέρος των τειχών της πόλης κατέρρευσε το βράδυ της 2ας προς την 3^η Οκτωβρίου 1574. Ένας κάτοικος του Λάιντεν πήγε έξω να κατασκοπεύσει και βρήκε ότι οι Ισπανοί είχαν αποχωρήσει. Φοβήθηκαν μία ενδεχόμενη έξοδο των πολιορκημένων και τη στάθμη των νερών που άρχιζε να ανεβαίνει. Ο κατάσκοπος γύρισε στην πόλη με μία κατσαρόλα γεμάτη με Hutspot που είχαν παρατήσει οι Ισπανοί.

Νωρίς το επόμενο πρωί, στις 3 Οκτωβρίου 1574, οι γαλέρες με δεκάδες στρατιώτες κατέπλευσαν στον Vliet.

Οι Ισπανοί είχαν αποχωρήσει, η μάχη είχε τελειώσει και το Λάιντεν ελευθερώθηκε. Οι στρατιώτες έδωσαν ρέγγα και λευκό ψωμί στους πεινασμένους κατοίκους. Αυτή η κατάπλευση γίνεται ακόμη και σήμερα στις 3 Οκτωβρίου, όπου λευκό ψωμί και ρέγγα μοιράζεται στους κατοίκους.

Ανάμνηση της πολιορκίας

Αμέσως μετά το σπάσιμο της πολιορκίας το 1574, η διοίκηση της πόλης του Λαίντεν αποφάσισε να διατηρηθούν ζωντανές οι ιστορίες και οι μνήμες αυτού του σημαντικού ιστορικού γεγονότος. Έτσι, το 1817, ο βασιλιάς Γουλιέλμος Ι, δώρισε στην πόλη του Λάιντεν τον πίνακα ‘De zelfopoffering van Burgemeester Van der Werff’ (η αυτοθυσία του δημάρχουν Van der Werff), ο οποίος είχε φιλοτεχνηθεί απ’ τον Mattheus van Bree. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1575, ο Γουλιέλμος της Οράγγης, έφτιαξε το πανεπιστήμιο του Λάιντεν (Leiden Universitet) για να τιμήσει την συνεισφορά των κατοίκων στον αγώνα. Έτσι, έγινε το πρώτο πανεπιστήμιο της Ολλανδίας και μέχρι και σήμερα εξακολουθεί να είναι απ’ τα πιο αναγνωρισμένα διεθνώς.

Leiden – Ταξίδι στην Ολλανδία

Κατά την διάρκεια των 250 χρόνων απ’ την λήξη της πολιορκίας, το 1824, μία έκθεση έλαβε χώρα στην πόλη. Μία τοπική εφημερίδα κάλεσε τους κατοίκους να δανείσουν οτιδήποτε μπορεί να συσχετιστεί με την ανάμνηση εκείνης της περιόδου. Έτσι, στην έκθεση βρέθηκαν τράπουλες του Valdés, γράμματα που παραδόθηκαν απ’ τα περιστέρια και η διάσημη κατσαρόλα που περιείχε το Hotsput.

Το 1872, το μουσείο αρχαιοτήτων (Museum van Stedelijke Oudheden), πλέον ονομάζεται Museum de Lakenhal, απέκτησε αυτή την συλλογή. Μπορείς να την επισκεφθείς ακόμη και σήμερα.

Όταν βρεθείς λοιπόν στο Λάιντεν, είτε πας κατά τη διάρκεια των εορτασμών είτε σε άλλη περίοδο, επισκέψου το πάρκο Het Plantsoen, όπου θα συναντήσεις ένα μνημείο αφιερωμένο σ’ αυτήν την ιστορική στιγμή. Το μνημείο ιδρύθηκε το 1924, στην 350η επέτειο του ιστορικού γεγονότος. Δημιουργήθηκε απ’ τον ολλανδό γλύπτη Johan C. Altorf και παρουσιάστηκε απ’ τη βασίλισσα Wilhelmina στις 3 Οκτωβρίου 1924.

Το πέτρινο μνημείο Leidse Ontzet είναι χαραγμένο με τα πρόσωπα τεσσάρων ανθρώπων που έπαιξαν ζωτικό ρόλο στην απελευθέρωση του Λάιντεν:

Γουλιέλμου της Οράγγης – Αρχηγός της ολλανδικής εξέγερσης

Louis de Boisot – Διοικητής του ναυτικού των ανταρτών

Jan van der Does- Άρχοντας του Νόρντγουικ και διοικητής της αντίστασης του Λάιντεν

Jan van Hout – Γραμματέας της πόλης του Leiden

Ένα άλλο πάρκο αφιερωμένο σ’ αυτήν περίοδο είναι το Van der Werfpark (Πάρκο Van der Werf), το οποίο βρίσκεται στο κέντρο του Λάιντεν.

Χτίστηκε το 1886 κατά μήκος του Steenschuur και πήρε το όνομά του απ’ τον δήμαρχο της πόλης την εποχή της πολιορκίας. Εκεί θα βρεις ένα άγαλμά του, αφιερωμένο στην προσπάθεία του να προασπίσει την πόλη. Επίσης, το πάρκο είναι πανέμορφο, δίπλα στο κανάλι κι αξίζει να το επισκεφθείς και να χαλαρώσεις.

Το πάρκο δημιουργήθηκε στη θέση του “Μεγάλου Ερείπου” (Grote Ruïne) που προέκυψε μετά από καταστροφική έκρηξη πυρίτιδας το 1807. Μπορείς να δεις την αναθηματική πέτρα που έχει τοποθετηθεί στην προκυμαία στην άλλη πλευρά του καναλιού, ακριβώς εκεί που βρισκόταν το ανατιναγμένο μπαρουτόπλοιο.

Εορτασμός

Ο εροτασμός της “ανακούφισης” του Λαίντεν στις 3 Οκτωβρίου είναι γεμάτος με παραδόσεις και έθιμα. Νωρίς το πρωί, μία μουσική εκδήλωση λαμβάνει χώρα στην Stadhuisplein, και έπειτα ακολουθεί μία λειτουργία “μνήμης” στην Peiterskerk.  Το μουσείο de Lakenhal προσφέρει δωρεάν πρόσβαση απ’ τις 10 το πρωί μέχρι τις 12 το μεσημέρι, ενώ ξεναγοί εξιστορούν τα γεγονότα δίπλα στην συλλογή της 3^ης Οκτωβρίου σε παιδιά και μεγάλους. Οι κάτοικοι τρώνε ρέγγα, λευκό ψωμί και hutspot. Μία παρέλαση, ένα λούνα παρκ και πυροτεχνήματα ολοκληρώνουν τους εορτασμούς.

Μέχρι και σήμερα, οι κάτοικοι του Λάιντεν επιδεικνύουν την περηφάνια της πόλης αλλά και την ευγνωμοσύνη τους για την “ανακούφισή” της