Αν η πανδημία μας δίδαξε κάτι είναι ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να εκμεταλλευόμαστε τον φυσικό μας πλούτο υπέρμετρα χωρίς συνέπειες. Ενώ ο τουρισμός είναι ένας απ’ τους πιο πληττόμενους τομείς κι οι εικόνες με άδεια ξενοδοχεία και ιστορικά μνημεία σοκάρουν, τα τελευταία χρόνια είχαμε συνηθίσει να ζούμε μία πραγματικότητα μη βιώσιμη λόγω της κατακόρυφης αύξησης του σε πολλές περιοχές του κόσμου.

Παράλληλα, επιτυχημένες ταινίες και σειρές, youtubers και influencers έχουν επανειλημμένα δημιουργήσει υψηλές προσδοκίες για συγκεκριμένα μέρη προωθώντας νέες τάσεις στους ταξιδιωτικούς προορισμούς. 

Υπερτουρισμός

Μην ξεχνάμε επίσης ότι τα τελευταία χρόνια, όσο οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων πέφτουν και άνθρωποι έχουν όλο και περισσότερο τη δυνατότητα να γνωρίσουν νέα πανέμορφα μέρη, ο τουρισμός αυξάνεται.

Ο κίνδυνος όμως του υπερτουρισμού υπονομεύει την τοπική οικονομία και κοινωνία μερικών από τις πιο όμορφες πόλεις στον κόσμο, προξενώντας καθημερινά προβλήματα. Από τις κρουαζιέρες της Βαρκελώνης και της Βενετίας, στα Airbnb της Αθήνας και των Χανίων μέχρι τη Νέα Υόρκη και το Ρίο ντε Τζανέιρο, οι στρατιές τουριστών έχουν υποβαθμίσει άθελα τους τις συνθήκες ζωής των μονίμων κατοίκων.

Πολλοί απ’ τους κατοίκους αυτούς διαμαρτύρονται ενάντια σ’ αυτό το ανεξέλεγκτο κύμα κυρίως λόγω των παρακάτω αρνητικών στοιχείων:

Συνωστισμός

Η Βενετία, μία πόλη 260.000 κατοίκων υποδέχεται 30.000.000 τουρίστες κάθε χρόνο (76.000 τουρίστες τη μέρα!). Μάλιστα, όλοι θυμόμαστε τις ουρές στο Έβερεστ πριν από κάποια χρόνια, ενώ το πανέμορφο αλπικό Χάλσταατ μαστίζεται καθημερινά από δεκάδες πούλμαν τουριστών με ελάχιστη ώρα παραμονής στην περιοχή. Ατέλειωτες ουρές, μποτιλιάρισμα και πολυκοσμία επηρεάζουν την ομαλή καθημερινότητα των κατοίκων των πόλεων αυτών, την ταυτότητα και την ιδιαιτερότητα τους. Ταυτόχρονα, η ποιότητα τις εμπειρίας των τουριστών συχνά υποβαθμίζεται εξίσου.

Ρύπανση και σκουπίδια

Σε μία περίοδο που η κλιματική κρίση μας χτυπά επικίνδυνα την πόρτα και οι υπεύθυνες πολυεθνικές διστάζουν να αλλάξουν τις ρυπογόνες πρακτικές τους, οι τουρίστες δυσχερεύουν επίσης το πρόβλημα. Κλασικό παράδειγμα καταστροφής του περιβάλλοντος, η παραλία Maya Bay της Ταϊλάνδης που έκλεισε λόγω φθοράς του κοραλλιογενή υφάλου της από τους τουρίστες. Στο Μπαλί οι παραλίες στο Pristine είναι πλημμυρισμένες με σκουπίδια. Κρουαζιέρες στη Βενετία και στη Βαρκελώνη με τους τουρίστες σαν σε fast forward να σαρώνουν την πόλη για λίγες φωτογραφίες πριν επιστρέψουν στο πολυτελές πλοίο, συμβάλουν στην επιβάρυνση του φυσικού και κοινωνικού πλούτου της περιοχής.

Κακή συμπεριφορά

Η κακή ή βίαιη συμπεριφορά τουριστών λόγω υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ ή ναρκωτικών είναι γνωστή από χρόνια στην Ελλάδα και έχει δώσει τροφή για πολλές κριτικές και προβληματισμό σε περιοχές όπως τα Μάλλια, η Μαγιόρκα και η Ίμπιζα. Στην Κροατία για παράδειγμα είναι απαγορευμένη η κατανάλωση αλκοόλ σε εξωτερικούς χώρους των πόλεων μετά από τα επανειλημμένα προβλήματα των ντόπιων με τουρίστες. Χαρακτηριστική περίπτωση το πανέμορφο αλλά γεμάτο κόσμο Ντουμπρόβνικ.

Υψηλές τιμές

Με τη μεγάλη αύξηση των επισκέψεων σε τουριστικές περιοχές πολλοί ιδιοκτήτες προτιμούν μικρής διάρκειας τουριστικές μισθώσεις γιατί προφανώς προσφέρουν περισσότερες και αποδοχές. Μ’ αυτόν τον τρόπο οι τιμές μακροχρόνιας ενοικίασης εκτοξεύονται αφού η ζήτηση είναι πολύ μεγαλύτερη από την προσφορά. Έτσι, σε πολλές τουριστικές πόλεις. όπως η Μάλαγα, το Παρίσι και το Άμστερνταμ το ιστορικό κέντρο έχει μετατραπεί σε τουριστικές κατοικίες με εναλλασσόμενους τουρίστες, ενώ οι μόνιμοι κάτοικοι δυσκολεύονται να αποκτήσουν μόνιμη κατοικία.

Πώς όμως μπορούμε να αλλάξουμε αυτή την εικόνα και τι μπορεί να γίνει σε επίπεδο θεσμικό; Τα τελευταία χρόνια, μέτρα περιορισμού σε πλατφόρμες όπως το Airbnb έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους σε πόλεις όπως το Σαν Φρανσίσκο, το Παρίσι και τη Βαρκελώνη. Σχετικά πρόσφατα στην Ελλάδα έγιναν προσπάθειες περιορισμού του φαινομένου, αλλά χρειάζεται ακόμη δουλειά. Στη Βενετία και την ιταλική ριβιέρα υπάρχουν πλέον κανονισμοί περιορισμού του αριθμού των τουριστών, κάτι που συμβαίνει και σε μέρη όπως το Μπουτάν και η αρχαία πόλη του Μάτσου Πίτσου.

Σε ατομικό επίπεδο, η αναγνώριση του φαινομένου του υπερτουρισμού ως κοινωνικό πρόβλημα μπορεί να ωθήσει τους ταξιδιώτες σε πιο φιλικές προς το περιβάλλον επιλογές. Αυτές περιλαμβάνουν τόσο τα μέρη επίσκεψης όσο τη συμπεριφορά αλλά και τη δοκιμή εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Ο οικοτουρισμός και ο αγροτουρισμός για παράδειγμα δίνουν νέες προοπτικές σε περιοχές και πόλεις να αποκτήσουν μία ελεγχόμενη τουριστική κίνηση και να προσφέρουν υπέροχες τουριστικές εμπειρίες!

Για να κλείσουμε ευχάριστα, σας αφήνουμε μ ’αυτό το τραγούδι και την κωμική ματιά του Δημήτρη Μακρέα: