Έχεις επισκεφτεί τους αρχαιολογικούς χώρους στα μικρασιατικά παράλια της Τουρκίας και ψάχνεις κάτι που να σε ταξιδέψει σ’ άλλες εποχές και πολιτισμούς; Θες να έρθεις σε επαφή με μοναδικά μνημεία και κατάλοιπα που ξεφεύγουν απ’ τα τουριστικά πρότυπα; Αν ναι, τότε είσαι στο κατάλληλο μέρος γιατί θα σου παρουσιάσουμε συνοπτικά 5 σημαντικά κέντρα του βασιλείου των Χετταίων που αξίζει να γνωρίσεις!

10 Αρχαιολογικοί Χώροι της Τουρκίας που δεν Πρέπει να Χάσεις

Λίγα λόγια για τους Χετταίους

Αν και αναφέρονται πολλές φορές στη Βίβλο, η ύπαρξη των Χετταίων ξεχάστηκε σε μεγάλο βαθμό μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα. Όλα άλλαξαν όμως, με την ανακάλυψη της Hattusa το 1834, την πρωτεύουσα των Χετταίων. Έτσι, οι Χετταίοι αναγνωρίστηκαν τελικά ως μία απ’ τις υπερδυνάμεις της αρχαίας Εγγύς Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού.

Κατοικούσαν στα εδάφη της Ανατολίας (σημερινή Τουρκία) ενώ αργότερα επέκτειναν τα εδάφη τους στη βόρεια Συρία και ως τον Λίβανο. Η γλώσσα των Χετταίων, η οποία γραφόταν τόσο σε σφηνοειδή γραφή όσο και σε ιερογλυφική, αποτελεί την αρχαιότερη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα και αποκρυπτογραφήθηκε μόλις το 1915. Το χεττιτικό βασίλειο έφτασε στη μεγαλύτερη έκτασή του στα μέσα του 14ου αιώνα π.Χ. υπό τον Suppiluliuma I και τον γιο του Mursilli II ενώ κατέρρευσε γύρω στο 1200 π.Χ.

Άγαλμα που απεικονίζει τον Suppiluliuma II, τον τελευταίο βασιλιά των Χετταίων

Η θρησκεία έπαιζε σημαντικό ρόλο στη ζωή των Χετταίων. Μάλιστα, λάτρευαν τόσες θεότητες που συμβατικά αναφέρονται συχνά ως το βασίλειο των χιλίων θεών. Στην κορυφή βρισκόταν ο θεός της Καταιγίδας, Teshub και η σύζυγός του, η θεά του Ήλιου, Hebat.

Ενδεικτικό της σημασίας των Χετταίων αποτελεί ένα αντίγραφο μιας πήλινης χεττιτικής πλάκας που βρέθηκε στη Hattusa και το οποίο κρέμεται στο κτίριο των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Η πινακίδα αποτελεί την παλαιότερη σωζόμενη συνθήκη ειρήνης στον κόσμο και είχε υπογραφεί ανάμεσα στους Χετταίους και τους Αιγυπτίους το 1258 π.Χ. μετά τη διάσημη μάχη του Kadesh.

Η χεττιτική συνθήκη ειρήνης

Ο Reamasesa-Mai-amana, ο μεγάλος βασιλιάς, ο βασιλιάς της χώρας της Αιγύπτου, δεν θα επιτεθεί ποτέ στη χώρα των Hatti για να καταλάβει μέρος (αυτής της χώρας). Και ο Hattusili, ο μεγάλος βασιλιάς, ο βασιλιάς της χώρας των Χάτι, δεν θα επιτεθεί ποτέ στη χώρα της Αιγύπτου για να καταλάβει μέρος (της χώρας αυτής).

Τα πιο εντυπωσιακά ερείπια των Χετταίων είναι διάσπαρτα μεταξύ του Çorum, βορειοανατολικά της Άγκυρας, και του Kayseri στις ανατολικές παρυφές της Καππαδοκίας. Έλα λοιπόν μαζί μας σ’ ένα ταξίδι εκτός της πεπατημένης (out of the beaten track που λένε και στο Ίνγκλαντ) και ανακάλυψε τη γη των Χετταίων, με τις πόλεις, τις ακροπόλεις και τα θρησκευτικά τους κέντρα.

Hattusa

Η Χατούσα ήταν η πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Χετταίων. Βρίσκεται στην περιοχή Boğazkale της επαρχίας Çorum, 150 χλμ. ανατολικά της Άγκυρας. Τα ερείπια των τειχών της πόλης, οι πύλες, οι ναοί και τα παλάτια που περιμένουν τους επισκέπτες σήμερα παρέχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της πρωτεύουσας των Χετταίων του 13ου αιώνα π.Χ.

Στο αποκορύφωμά της ακμής της πόλης, ο πληθυσμός έφτανε 40.000-50.000 κατοίκους. Η πόλη ήταν πολύ μεγάλη, κάλυπτε 1,8 km² με τεράστια αμυντικά τείχη μήκους άνω των 6 χλμ. και τεράστιους αμυντικούς πύργους και μυστικές σήραγγες.

Η τοποθεσία ανακαλύφθηκε στις 28 Ιουλίου 1834 από τον Charles Texier, αλλά οι πρώτες συστηματικές ανασκαφές στη Hattusa ξεκίνησαν το 1893-1894 υπό την καθοδήγηση του Ernest Chantre που δημοσίευσε τις πρώτες σφηνοειδείς πινακίδες της Hattusa. Απ’ το 1907 πραγματοποιούνται αρχαιολογικές εργασίες απ’ το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Η πόλη αποτελούνταν από δύο χωριστές συνοικίες, την Κάτω Πόλη, που ήταν συνοικία της Παλιάς Πόλης των Χετταίων,  όπου βρισκόταν ο κύριος ναός της, και την Άνω Πόλη, το νεότερο τμήμα της μ’ ένα οχυρωμένο ανακτορικό συγκρότημα που περιβάλλεται από τεράστια τείχη.

Η Hattusa καταστράφηκε, μαζί με το ίδιο το κράτος των Χετταίων, γύρω στο 1200 π.Χ. γεγονός που συνδέεται με την γενικότερη κατάρρευση των βασιλείων της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Πριν καεί η πόλη, πολλοί απ’ τους κατοίκους της την είχαν ήδη εγκαταλείψει. Στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε μέχρι το 800 π.Χ. όταν εμφανίστηκε στην περιοχή ένας φρυγικός οικισμός. Σήμερα όλη η περιήγηση στην αρχαία πόλη μπορεί να ολοκληρωθεί ακολουθώντας το τσιμεντένιο μονοπάτι μήκους 3-4 χλμ. είτε με τα πόδια είτε με αυτοκίνητο.

Yazilikaya

Το Yazılıkaya είναι ένα βραχώδες ιερό των Χετταίων που βρίσκεται περίπου 1,5 χλμ. βορειοανατολικά της Hattusa. Είναι το μεγαλύτερο γνωστό βραχώδες ιερό των Χετταίων και αποτελούνταν από ένα κτήριο που έμοιαζε με ναό και δύο υπαίθριους θαλάμους που έσχιζαν τον βράχο.

Το ιερό χρησίμευε ως χώρος για τον εορτασμό της άφιξης του νέου έτους κάθε άνοιξη. Οι τελετές αυτές γίνονταν υπαίθρια μπροστά απ’ το πάνθεον των Χετταίων. Το ιερό ήταν κατασκευασμένο από δύο βραχώδεις θαλάμους, που ονομάστηκαν συμβατικά Θάλαμος Α και Θάλαμος Β απ’ τους αρχαιολόγους. Οι τοίχοι κάθε θαλάμου ήταν καλυμμένοι με πλούσια και εντυπωσιακά δείγματα της ανάγλυφης τέχνης των Χετταίων.

Εκεί θα συναντήσεις ανάγλυφα θεών και τον Μεγάλο Βασιλιά Tudhaliya IV (περίπου 1237-1209 π.Χ.). Υπάρχουν συνολικά 83 ανάγλυφες παραστάσεις! Θαμμένα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, τα ανάγλυφα στους τοίχους του Θαλάμου Β διατηρούνται πολύ καλύτερα απ’ αυτά του Θαλάμου Α. Μια σειρά θεών του Κάτω Κόσμου απεικονίζεται στον τοίχο ακριβώς δεξιά απ’ την είσοδο, ενώ στον απέναντι τοίχο βρίσκεται μια αναπαράσταση του Nergal, του Θεού του Σπαθιού και του Κάτω Κόσμου.

Στα αριστερά αυτού του ανάγλυφου είναι ορατό το όνομα του Tudhaliya IV, ο οποίος απεικονίζεται να αγκαλιάζει τον θεό της καταιγίδας, Teshub.

Η ανθρώπινη δραστηριότητα στο ιερό ξεκίνησε πιθανότατα τον 16ο αιώνα π.Χ., αν και αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι πιθανότατα το αποτέλεσμα των τροποποιήσεων που έγιναν στα τέλη του 13ου αιώνα π.Χ. Ο θάλαμος Β είναι προσβάσιμος μέσω ενός στενού περάσματος με φτερωτούς δαίμονες και στις δύο πλευρές. Πιστεύεται ότι ο Θάλαμος Β χτίστηκε ως ένας χώρος μνήμης για τον Tudhaliya IV, ο οποίος αφιερώθηκε απ’ τον γιο του Suppiluliuma II στα τέλη του 13ου αιώνα π.Χ.

Alaca Höyük

Το Alacahöyük ανακαλύφθηκε το 1835 απ’ τον Άγγλο ταξιδιώτη WG Hamilton. Οι πρώτες ανασκαφές ξεκίνησαν το 1861 απ’ τον Γάλλο αρχαιολόγο George Perrot, αλλά εκτενέστερες εργασίες ξεκίνησαν απ’ την Τουρκική Ιστορική Ένωση το 1935 και συνεχίστηκαν μέχρι το 1948. Απ’ το 1997, οι ανασκαφές διεξάγονται από το Πανεπιστήμιο της Άγκυρας υπό τη διεύθυνση του Καθ. Δρ. Aykut Çınaroğlu.

Οι ανασκαφές αποκάλυψαν δεκαπέντε στρώματα θαμμένα κάτω απ’ το χώμα, που χρονολογούνται απ’ το 5500 π.Χ. έως το 600 π.Χ. Το πλουσιότερο και σημαντικότερο στρώμα ανήκει στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Πολλά αντικείμενα έχουν ανασκαφεί απ’ τους δεκατρείς βασιλικούς τάφους, οι οποίοι χρονολογούνται στην 3η χιλιετία π.Χ. Μεταξύ αυτών των αντικειμένων ήταν χάλκινα γλυπτά ταύρων ή ελαφιών, τελετουργικά σύμβολα και δίσκοι ήλιου. Αυτά τα αντικείμενα στεγάζονται σήμερα στο Μουσείο Πολιτισμών της Ανατολίας στην Άγκυρα.

Θα σε εντυπωσιάσει η “Πύλη της Σφίγγας” που χρονολογείται στην εποχή των Χετταίων.

Εκείνη την εποχή, η πόλη περιβαλλόταν από πλίνθινο τείχος με πέτρινη βάση. Η “Πύλη της Σφίγγας”, οχυρωμένη με πύργους, ήταν η κύρια πύλη της πόλης. Πλαισιωνόταν από δύο προτομές σφίγγας, οι οποίες στο εσωτερικό τους έφεραν ανάγλυφο που παριστάνει έναν διπλαετό να κρατά κουνέλια στα νύχια του. Αυτές οι σφίγγες ήταν οι προστάτες της πόλης.

Τα κάτω μέρη των πύργων ήταν διακοσμημένα με ανάγλυφα που απεικονίζουν μια θρησκευτική τελετή: ένας βασιλιάς και μια βασίλισσα προσεύχονται σ’ έναν ταύρο μπροστά από ένα βωμό, ένα κυνήγι λιονταριών, ζώα που θυσιάζονται καθώς και ζογκλέρ και ακροβάτες. Αυτές οι απεικονίσεις αντιπροσώπευαν ένα ολόκληρο λατρευτικό σύνολο, με σπονδές, κυνήγι και ψυχαγωγία προς τιμή του Θεού της καταιγίδας. Τα πρωτότυπα ανάγλυφα εκτίθενται στο Μουσείο Πολιτισμών της Ανατολίας στην Άγκυρα.

Kültepe

Το Kültepe, που βρίσκεται 18 χλμ βορειοανατολικά του Kayseri ήταν μέρος του δικτύου εμπορικών οικισμών που ιδρύθηκαν στην κεντρική Ανατολία από Ασσύριους εμπόρους της βόρειας Μεσοποταμίας στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι Ασσύριοι ήταν πολύ ενεργοί στο εμπόριο και πουλούσαν κασσίτερο και κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα με αντάλλαγμα πολύτιμα μέταλλα όπως χρυσό, ασήμι και χαλκό. Αργότερα, οι Χετταίοι κατοίκησαν την πόλη που ονόμασαν Neša και την έκαναν την πρώτη τους πρωτεύουσα.

Στο Kültepe λοιπόν, η Ανατολία έγινε μέρος της καταγεγραμμένη ιστορίας, καθώς εκεί ανακαλύφθηκαν τα πρώτα γραπτά κείμενα της ευρύτερης περιοχής. Οι Ασσύριοι έμποροι κατέγραφαν τις συναλλαγές τους σε πήλινες πινακίδες στην αρχαία ασσυριακή διάλεκτο χρησιμοποιώντας τη σφηνοειδή γραφή. Χιλιάδες απ’ αυτά τα κείμενα που ήταν αποθηκευμένα σε οικιακά αρχεία διατηρήθηκαν όταν η φωτιά κατέστρεψε την πόλη περίπου το 1836 π.Χ.

Σήμερα, οι πήλινες πινακίδες προσφέρουν  μια ματιά στις περίπλοκες οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις που έλαβαν χώρα στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. Ακόμη, παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τους πρώιμους Χετταίους, καθώς μεταξύ των τοπικών ηγεμόνων που εγκαταστάθηκαν στο Kültepe ήταν ο Anitta, ο πρώτος γνωστός ηγεμόνας που συνέθεσε κείμενο στη γλώσσα των Χεττιτών (και το παλαιότερο γνωστό ινδοευρωπαϊκό κείμενο).

Sapinuwa

Βρίσκεται στο Ortakoy, 53 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Çorum και ήταν ένα σημαντικό στρατιωτικό και θρησκευτικό κέντρο των Χετταίων. Η πόλη ιδρύθηκε σε μια μεγάλη κοιλάδα μεταξύ Alacahoyuk και Hattusa, κατά μήκος της εμπορικής οδού ανατολής-δύσης.

Η Sapinuwa αναφέρεται σε σφηνοειδείς πινακίδες που ανακαλύφθηκαν κατά τις ανασκαφές στη Hattusa, αλλά η θέση της  εντοπίστηκε μόλις το 1989, όταν ένας αγρότης βρήκε πήλινες πινακίδες καθώς όργωνε το χωράφι του. Οι ανασκαφές στον χώρο ξεκίνησαν τον επόμενο χρόνο, το 1990, για λογαριασμό του Πανεπιστημίου της Άγκυρας. Εκεί έχει βρεθεί ένα αρχείο με περίπου 4.000 πινακίδες που χρονολογούνται απ’ τις αρχές του 14ου αιώνα π.Χ.

Τα ερείπια της Sapinuwa εκτείνονται σε 9 km^2, με επίκεντρο του ενδιαφέροντος ένα μνημειακό κτίσμα με κυκλώπεια κατασκευή, το λεγόμενο “Κτήριο Α”. Ήταν ένα τριώροφο κτήριο που χρησίμευε για διοικητικούς, θρησκευτικούς και εμπορικούς σκοπούς.

Άλλα κτήρια που ανακαλύφθηκαν περιλαμβάνουν μια αποθήκη για σιτηρά, κρασί και ελαιόλαδο αλλά και πλήθος εργαστηρίων σ’ έναν από τους δρόμους της πόλης.